تحلیل سیلاب حوضه رودخانه گاماسیاب با روش رگرسیون چندگانه

برآورد سیلاب در مناطق با آمار محدود و یا فاقد آمار یکی از مسائل مهم در طرّاحی سازه­های آبی و مدیریت بهینة منابع آب به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می­شود. هدف از نوشتار پیش رو برآورد سیلاب رودخانة گاماسیاب و پیش‌بینی سیلاب­های حداکثر و تناوب وقوع آن‌ها با تکیه بر عوامل محیطی مؤثّر در وقوع سیلاب است. برای دستیابی به این هدف از دو روش رگرسیون خطّی چندگانة ساده و لگاریتمی استفاده شده است. بدین منظور ابتدا در محیط نرم­افزار GIS حدود حوضة آبگیر رودخانة گاماسیاب و هریک از زیرحوضه­ها­ی آن مشخّص و سپس لایه‌های مورد نیاز باعنوان عوامل مؤثّر در وقوع سیلاب تهیّه شده است. این لایه­ها عبارت بودند از لایة ژئومورفولوژیکی، زمین‌شناسی، کاربری اراضی، لایة تراکم آبراهه و داده­های اقلیمی برای حوضة گاماسیاب و هرکدام از زیرحوضه‌ها به‌طور جداگانه استخراج شد؛ همچنین همة ایستگاه‌های آب‌سنجی موجود در منطقه بررسی شد، در این میان شش ایستگاه که دارای حداقل ده سال آمار بوده­اند، انتخاب و پس از بازسازی چند آمار برای بعضی از ایستگاه‌ها پایة آماری مشترک شانزده سال انتخاب شد. درادامه با استفاده از نرم­افزار Hyfa و روش حداکثر درست­نمایی بهترین تابع توزیع منطقه­ای مشخّص شد. با استفاده از توزیع غالب لوگ نرمال 3 پارامتری برای هر حوضه سیلاب با دوره بازگشت‌های 2، 5، 10، 20، 25، 50، 75 و 100 سال محاسبه، سپس بین مقادیر دبی با دوره بازگشت‌های مختلف در محلّ ایستگاه‌های یادشده و عوامل مؤثّر بر سیلاب در بالادست آن‌ها، با استفاده از رگرسیون چندگانة ساده و لگاریتمی و با استفاده از روش‌های پیش­رو، پس‌رو و گام‌به‌گام، روابط و مدل‌ها ارائه شد. نتایج نشان داد که مهم‌ترین عامل مؤثّر در دبی حداکثر لحظه‌ای مساحت است، که بین سیلاب و مساحت حوضه رابطة معنی­داری در سطح 99% وجود دارد و پس از مساحت حوضه، بارش متوسّط سالیانه و تراکم آبراهه، بیشترین تأثیر را در سیلاب دارند.